Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Liderem projektu MIN-NOVATION
- Szczegóły
- Kategoria: styczeń 2012 nr 49
- 23 styczeń 2012
Wydział Górnictwa i Geoinżynierii AGH odniósł sukces w staraniach o środki unijne z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Regionu Morza Bałtyckiego na lata 2007–2013 (Baltic Sea Region Programme 2007–2013) na współfinansowanie projektu pn. Mining and Mineral Processing Waste Management Innovation Network (Sieć Innowacji w Zarządzaniu Odpadami Górniczymi i Przeróbczymi), akronim MIN-NOVATION. Liderem projektu jest Akademia Górniczo-Hutnicza – Wydział Górnictwa i Geoinżynierii. Warto podkreślić, że w historii Programu Regionu Morza Bałtyckiego jesteśmy dopiero drugą instytucją z Polski, która pełni funkcję lidera.
Minął pierwszy rok realizacji projektu co jest okazją do przedstawienia nie tylko głównych założeń, ale i pierwszych wyników.
Geneza projektu MIN-NOVATION
Min-Novation jest bezpośrednim efektem współpracy WGiG w konsorcjum 20 partnerów z 10 państw UE w ramach projektu Europejska Sieć Regionów Górniczych (ENMR) realizowanego w latach 2005–2007 w oparciu o program Interreg IIIC, w którym to projekcie WGiG pełnił rolę koordynatora Grupy Roboczej „Górnictwo i Środowisko”.
Jednym z efektów projektu ENMR było opracowanie Górniczej Mapy Drogowej, w której sformułowano szereg rekomendacji w odniesieniu do działalności górniczej. Jedną z rekomendacji było utworzenie mechanizmów wspierających rozwój przedsiębiorczości opartej o działalność wydobywczą i przeróbczą, a inną rozwój i wdrożenie regionalnego planu akcji w zakresie gospodarowania odpadami i rekultywacji. Rekomendacje te znalazły odzwierciedlenie w projekcie Min-Novation.
Podstawowe informacje
o projekcie MIN-NOVATION
Prace nad przygotowaniem wniosku w zakresie ustalenia tematyki rozpoczęte zostały jeszcze w trakcie trwania projektu ENMR, natomiast od końca 2008 roku pracowała grupa robocza składająca się z potencjalnych wówczas partnerów projektu. W marcu 2010 roku wniosek został złożony do Wspólnego Sekretariatu Technicznego w Rostocku ramach priorytetu 1 Wspieranie Innowacyjności i 17 września Komitet Monitorujący podjął decyzję o dofinansowaniu projektu. Kolejne miesiące to faza kontraktowania, czyli wszelkie działania (np. wyjaśnienia, uszczegółowienia) zmierzające do podpisania umowy o dofinansowanie. Umowa podpisana została w dniu 18 stycznia 2011 roku przez Władze AGH, natomiast 7 lutego przez przedstawicieli Wspólnego Sekretariatu Technicznego w Rostocku. Inauguracja projektu (kick-off meeting) miała miejsce w dniach 27 i 28 stycznia 2011 r. w Krakowie. Projekt MIN-NOVATION przewidziany jest na 3 lata (styczeń 2011–grudzień 2013), a jego budżet wynosi ok. 3,5 mln euro.
Kierownictwo i zespół projektu
Na Liderze europejskiego projektu spoczywa odpowiedzialność za jego realizację i rozliczenia finansowe, stąd konieczność zaangażowania odpowiedniego zespołu do realizacji poszczególnych zadań.
Przewodniczącym Komitetu Sterującego powołanego w ramach konsorcjum projektu jest dr hab. inż. Marek Cała, prof. nadzw. – Prodziekan WGiG ds. Nauki, Finansów i Rozwoju, który nadzoruje prawidłowość realizacji zaplanowanych zadań przez partnerów projektu. Z ramienia Wydziału GiG nadzór nad realizacją projektu sprawuje dr hab. inż. Piotr Czaja, prof. nadzw. – Dziekan WGiG. Kierownictwo projektu powierzone zostało dr inż. Annie Ostręga, która działa przy wsparciu Fundacji Inicjatyw Innowacyjnych – zewnętrznego koordynatora projektu. Zespół projektu stanowią: mgr inż. Justyna Adamczyk – pełniąca funkcję asystenta kierownika oraz odpowiedzialna za realizację zadań z WP2 i WP3; dr inż. Krzysztof Galos – koordynator WP5 i współpracujący z nim mgr inż. Jarosław Szlugaj oraz dr inż. Marcin Chodak odpowiedzialny za zadania z WP4 i mgr inż. Anna Szczęch realizująca zadania z WP3 i WP4. W realizację zadań projektowych włącza się również Melkamu Kifetew z Etiopii – stypendysta UNESCO. Administrację i rozliczenia projektu prowadzi mgr inż. Sylwia Cygan.
Problematyka, idea, cele
i rezultaty projektu
Problematyka projektu związana jest z gospodarowaniem odpadami górniczymi i przeróbczymi, z uwzględnieniem całego cyklu życia odpadów, a więc od prewencji ich powstawania w kopalniach, poprzez odzysk surowców z bieżącej produkcji oraz starych składowisk, aż do rekultywacji terenu. Zarówno w Polsce, jak również innych krajach nadbałtyckich bogatych w złoża kopalin gospodarowanie odpadami wymaga poszukiwania nowych rozwiązań. Spowodowane jest to nie tylko uciążliwością dla środowiska składowisk odpadów, zwłaszcza historycznych, ale również możliwością odzysku z nich materiałów użytecznych znajdujących szerokie zastosowanie w budownictwie i inżynierii środowiska.
Główną ideą projektu jest transfer innowacyjnych technologii w zakresie gospodarowania odpadami górniczymi i przeróbczymi z instytucji naukowo-badawczych do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) działających w sferze odzysku odpadów i rekultywacji oraz do zakładów górniczych przy wsparciu samorządów terytorialnych i agencji rozwoju.
Celem projektu MIN-NOVATION jest zatem stworzenie regionalnych sieci umożliwiających transfer innowacyjnych technologii oraz wymianę wiedzy i doświadczeń na poziomie regionów górniczych. Na podstawie regionalnych sieci utworzona została Bałtycka Sieć Min-Novation (Min-Novation Baltic Network) obejmująca partnerskie regiony i pozwalająca na transnarodową wymianę doświadczeń (rys. 2).
Istotnymi elementami projektu są pilotażowe wdrożenia innowacyjnych technologii w celu sprawdzenia ich użyteczności i możliwości stosowania na większą skalę, a następnie transfer do małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach projektu powstaną cztery instalacje demonstracyjne, w tym jedna w naszym kraju, pozostałe w Szwecji, Estonii i Finlandii.
Projekt realizowany jest w sześciu pakietach roboczych (WP):
– WP1 – Zarządzanie,
– WP2 – Komunikacja,
– WP3 – Uformowanie i funkcjonowanie regionalnych oraz transnarodowej sieci MIN-NOVATION,
– WP4 – Rekomendacje i wytyczne dla działań mających na celu poprawę wzrostu gospodarczego, transferu technologii oraz zrównoważonego gospodarowania w sektorze odpadów górniczych regionu Morza Bałtyckiego,
– WP5 – Transfer wiedzy i technologii do MŚP w regionie Morza Bałtyckiego,
– WP6 – Ewaluacja i zapewnienie jakości.
Zakłada się, że rezultaty projektu będą wielorakie:
– poprawa efektywności funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw, które już działają w sferze gospodarowania odpadami lub powstanie nowych w rejonach występowania odpadów wydobywczych, dzięki współpracy z jednostkami naukowo-badawczymi oraz szerokiej wymianie doświadczeń;
– poprawa stanu środowiska, w tym krajobrazu regionów górniczych poprzez redukcję wytworzonych i zapobieganie powstaniu nowych odpadów;
– ochrona naturalnych złóż kopalin, poprzez wykorzystanie surowców wtórnych z odpadów z bieżącej produkcji, jak również nagromadzonych na składowiskach odpadów.
Partnerzy projektu MIN-NOVATION
Partnerami projektu jest 11. przedstawicieli nauki oraz różnego rodzaju instytucji mających na celu rozwój regionalny z następujących krajów Morza Bałtyckiego (rys.3):
– z Polski: Akademia Górniczo-Hutnicza; Górnośląska Agencja Promocji Przedsiębiorczości SA oraz Fundacja dla Dolnośląskiego Klastra Surowcowego działająca przy KGHM CUPRUM Sp. z o.o. CBR;
– ze Szwecji: Örebrö Regional Development Council oraz University of Örebro
– z Norwegii: University of Stavanger;
– z Finlandii: University of Oulu oraz Kainuun Etu Ltd.;
– z Estonii: Tallinn University of Technology;
– z Niemiec: Educational Institution of Employers Association Saxony-Anhalt oraz European Institute for Innovation.
Poza formalnymi partnerami w realizacji projektu bierze udział powiększające się wciąż grono partnerów stowarzyszonych, przede wszystkim z Polski – aż 12 oraz z Finlandii (1) i Estonii (2). Są to przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa działające w sektorze odzysku odpadów wydobywczych i inżynierii środowiska oraz producenci odpadów – przedsiębiorstwa górnicze. Udział partnerów stowarzyszonych w projekcie pozwala na pełną realizację jego założeń – transfer wiedzy i technologii z jednostek sektora B&R do MŚP i zakładów górniczych oraz szeroką wymianę doświadczeń na płaszczyźnie międzynarodowej. Zaznaczyć należy, że przedsiębiorstwa komercyjne nie mogą być formalnymi partnerami projektu (uzyskać dofinansowanie z EFRR), dlatego ich udział w projekcie na zasadach partnerstwa stowarzyszonego jest istotny.
Dotychczasowe działania w projekcie
Efektem rocznej współpracy w projekcie Min-Novation są spotkania na poziomie regionalnym i międzynarodowym oraz towarzyszące im wizyty terenowe, a także szereg raportów opisujących efekty pracy na płaszczyźnie partnerskich regionów oraz konsorcjum projektu.
W dniach 27–28 stycznia 2011 w murach Akademii Górniczo-Hutniczej odbyło się spotkanie inaugurujące projekt MIN-NOVATION, czyli tzw. kick-off meeting, na którym omówione zostały najważniejsze sprawy formalne i plan pracy w ramach projektu. Uczestnicy kick-off meeting zwiedzili również trasę techniczną Kopalni Soli Wieliczka, zapoznając się m.in. ze sposobami zabezpieczania kopalni oraz lokowaniem opadów w podziemnych pustkach.
We wszystkich krajach partnerskich odbyły się po cztery regionalne spotkania, w trakcie których ustanowione zostały Regionalne Sieci Projektu Min-Novation oraz opracowana została analiza SWOT i katalog przedsiębiorstw dla każdego regionu.
Wymienione efekty pracy w regionach były podstawą ustanowienia Bałtyckiej Sieci MIN-NOVATION (MBN) w kwietniu 2011 w Tallinnie (Estonia) oraz transnarodowej analizy SWOT ujmującej wspólne dla regionów partnerskich słabe i mocne strony oraz szanse i zagrożenia w aspekcie gospodarowania odpadami z przemysłu wydobywczego – co miało miejsce na kolejnym spotkaniu we wrześniu 2011 w Eisleiben (Niemcy). W pierwszym roku realizacji projektu partnerzy pracowali nad utworzeniem katalogu MŚP działających w sektorze odzysku odpadów i inżynierii środowiska oraz zakładów górniczych wytwarzających odpady. Finalna wersja katalogu została zaprezentowana w Vuokatti (Finlandia) w listopadzie 2011 roku.
Uzupełnieniem wszystkich spotkań są wizyty terenowe, które uwidaczniają skalę problemów związanych z wytwarzaniem i odzyskiem odpadów wydobywczych, a przede wszystkim ilością historycznych składowisk. Dotychczas partnerzy projektu mieli okazję zapoznać się z gospodarowaniem odpadami w trzech krajach: w Estonii, Niemczech i Finlandii.
Estonia – kopalnie łupków bitumicznych i składowiska odpadów, tereny po eksploatacji fosforytów, kopalnia wapienia (fot. 2)
Niemcy – rejon Mansfeld Südharz o ponad 800-letniej historii eksploatacji i przeróbki miedzi, której wynikiem jest zdeponowanie ok. 220 000 ton odpadów, składowiska te stanowią dziś charakterystyczny element krajobrazu (fot. 2)
Finlandia – największa w świecie odkrywkowa kopalnia Niklu Talvivaara, gdzie uczestnicy mogli się zapoznać z procesem odzysku metali.
Efekty realizacji projektu w pierwszym roku pozwoliły na doprecyzowanie płaszczyzn współpracy partnerów z poszczególnych regionów np. w zakresie zmiany przepisów prawnych stanowiących barierę w procesach odzysku odpadów, technologii odzysku użytecznych materiałów z odpadów czy sposobów inwentaryzacji składowisk.
Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie: www.min-novation.eu
• dr inż. Anna Ostręga
dr hab. inż. Marek Cała, prof. nazdw.
