Wybierz rocznik
Świat idei i świat sztuki
- Szczegóły
- Kategoria: czerwiec/lipiec 2014 nr 78/79
- 07 lipiec 2014
Dr hab. Jacek Dębicki, Krakowska sztuka Wita Stwosza. Filozoficzne źródła formy i treści ideowych,
Wydawnictwo Aureus, Kraków 2013
„Analiza treści niesionych przez sztukę Wita Stwosza oraz związków tych treści z krakowską myślą filozoficzną późnego średniowiecza” – tak we wstępnych uwagach do swojej najnowszej książki dr hab. Jacek Dębicki, profesor WH AGH, określa jej tematykę. Jednak ta publikacja jest czymś więcej: stanowi dowód na to, iż historia sztuki jest dziedziną bardzo elastyczną, korespondującą ze wszystkimi naukami humanistycznymi.
Średniowieczne dzieło sztuki sakralnej a świat idei
Książka liczy pięć rozdziałów, z których pierwszy mówi o relacjach średniowiecznego świata idei z ówczesną sztuką sakralną. Autor, nim przechodzi do krakowskiej twórczości Wita Stwosza, nakreśla stan sztuk plastycznych sprzed jego działalności, dzięki czemu czytelnik nie jest zawieszony w próżni. Pozwala mu to na lepsze zrozumienie procesów opisanych w książce.
Profesor J. Dębicki stawia pytanie: skąd inspiracja dla nowości w rzeźbie Wita Stwosza? Jego prace posiadają bowiem wiele indywidualnych cech, często nieznanych rzeźbiarzom niemieckim przed 1477 rokiem. Udzielając odpowiedzi, wychodzi poza ramy klasycznej historii sztuki, sięgając do kulturoznawstwa, filozofii, teologii i antropologii.
Autor w swojej analizie podkreśla, iż rzeźba Wita Stwosza przekracza ramy średniowiecznej sztuki, ze względu na swe uniwersalne przesłanie i poziom artystycznej ekspresji. Dębicki zawsze swoje tezy uzasadnia, wskazując na konkretne dzieła rzeźbiarza, których fotografie umieszczone są na końcu książki.
Zależności pomiędzy średniowieczną sztuką sakralną a ideowością chrześcijańską przedstawione są w oparciu o tezy znanych uczonych, takich jak m.in. Max Dvořák, Erwin Panofsky, Władysław Tatarkiewicz i Karl Otto Werckmeister. Przy okazji omawiania poszczególnych aspektów swej analizy, autor kreśli dotychczasowy stan badań w sposób subtelny, nie zanudzając czytelnika.
Wit Stwosz i Jan z Głogowa
Kolejne rozdziały książki poświęcone są pracom Jana z Głogowa. Rzetelności pracy profesora Dębickiego dowodzi przytaczanie i cytowanie historycznych tekstów źródłowych. Omawiając ideowy charakter średniowiecznych doktryn teologicznych, autor uwzględnia specyfikę ówczesnej sztuki małopolskiej. Odnajduje pokrewne idee w sztuce Wita Stwosza i filozofii Jana z Głogowa.
Wykazując się dokładnością w interpretacji symboli, profesor odnajduje w dziełach niemieckiego rzeźbiarza antynomię idealizmu i naturalizmu. Jednocześnie postawione zostaje pytanie, czy antynomia ta wynika z ogólnych nurtów późnego średniowiecza, czy też odpowiada ideom rozwijanym w ówczesnym krakowskim środowisku intelektualnym. Odpowiedzi na nie szuka autor w tekstach Idziego Rzymianina, do którego Głogowczyk często się odwoływał. Profesor Dębicki, dokonując bardzo wnikliwej analizy rozważań Jana z Głogowa na temat duszy, wykazuje się niezwykle szeroką wiedzą o ówczesnej filozofii. Zwraca uwagę na fakt, iż koncepcje Jana z Głogowa nie były wyjątkowe w krakowskim środowisku filozoficznym, gdyż wiele ze swych poglądów filozof wyniósł z Uniwersytetu Krakowskiego.
Filozoficzne źródła formy i treści ideowych w rzeźbie Wita Stwosza
Specyfiką najnowszej książki profesora Dębickiego jest to, iż kreśli ona ideowy profil Wita Stwosza. Rzeźbiarz w swoich dziełach prócz wartości estetycznych zawarł również poznawcze, dążył do poznania istoty i natury człowieka, w czym nie dorównał mu żaden inny artysta średniowieczny.
Myśl średniowieczna o człowieku zdecydowanie wyprzedzała sztukę rzeźbiarzy. Analizy naukowca potwierdzają tezę o idealistyczno-realistycznym charakterze twórczości Wita Stwosza. W jego dziełach odbija się spirytualistyczne interpretowanie świata.
Analizując związki pomiędzy ideologią epoki, a twórczością artystyczną Wita Stwosza, autor określa jednoznacznie swoje stanowisko krytyka postawy, która traktuje historię sztuki jako dziedzinę autonomiczną pośród nauk humanistycznych.
Praca napisana jest językiem miejscami niemal poetyckim, a mimo to przystępnym dla laików. Bogate przypisy i bibliografia usatysfakcjonują nawet najbardziej dociekliwego czytelnika. Publikacja stanowi ciekawe źródło wiedzy na temat średniowiecznego Krakowa, szczególnie ówczesnego środowiska inteligenckiego, artystycznego i akademickiego.
Barbara Cyrek
studentka I roku SUM Kulturoznawstwa, Wydział Humanistyczny
Dr hab. Jacek Dębicki – profesor nadzwyczajny WH AGH, absolwent historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończył studia doktoranckie w Instytucie Religioznawstwa UJ. Autor kilkudziesięciu rozpraw naukowych.
